بخش اول تحقیقات جدید بینالمللی درباره مبانی علمی و فنّی درمان تعدادی از بیماریها با گیاهان و مواد و خوراکهای طبیعی و نحوه تأثیر مواد فعال شیمیایی موجود در آنها برای مبارزه با عوامل بیماریزا
اشاره
ص: 5
فایبر
اشاره
فایبر به معنی الیاف است، الیاف گیاهی مانند پنبه- کتان- کنف و ... و الیاف جانوران نظیر ابریشم و فایبرهای مصنوعی نیز با مشخصات مختلف، برای مصارف صنعتی ساخته میشود. اجزای اصلی نخها، طنابها، کاغذ، مواد بافته شده و تورها را فایبر تشکیل میدهد ولی در اصطلاح پزشکی به مخلوطی از چند ماده شامل سلولوز[1]، همی سلولوز[2]، لینین 3]، پکتین 4]. گفته میشود به همین علت استخراج فایبر از مواد طبیعی خوراکی برای مصارف پزشکی و درمانی بسیار مشکل است و اینکه روی اتیکت قوطیهای برخی مواد غذایی ساخته شده غرب، ضمن اجزای محتوی قوطی میزانی نیز برای فایبر ذکر میکنند، میزان صحیحی نیست و ممکن است عملا 30- 25 درصد کمتر یا بیشتر باشد بخصوص که در برخی موارد حتی تعیین میکنند که به این ماده غذایی فلان مقدار فایبر محلول در آب و یا فلان مقدار فایبر غیر محلول در آب اضافه شده است، اغلب مواد خوراکی طبیعی مانند حبوبات، غلات کامل، دانهها، میوهها و سبزیها دارای فایبر هستند که از نظر درمانی مورد بحث ما هستند. با این مقدمه بحث را شروع میکنیم:
ص: 6
اغلب توصیه میشود که برای رفع یبوست از فایبر گیاهان و یا از گیاهانی که دارای فایبر هستند استفاده شود.
ابعاد مختلف علمی این توصیه:
اصولا موضوع مهم درباره شفابخشی فایبر فقط جنبه یبوست درمانی آن نیست بلکه مهمتر از آن اثری است که خوردن خوراکهای سرشار از فایبر نظیر حبوبات مانند لوبیا، سبزیها و میوهها و دانههای کامل غلات و غیره در کاهش خطر ابتلای به سرطان و حملههای قلبی دارند. آیا تنها فایبر موجود در غذا در کاهش خطر بیماریهای فوق مؤثر است و یا فیتو کیمیکالها و سایر ترکیبات شیمیایی گیاهی و ضد اکسیدکنندههای موجود در این مواد خوراکی و یا سرانجام عوامل ناشناخته دیگری در این امر نقش دارند. اگر فایبر چنین تأثیر مهمی دارد، چه نوع فایبر و در چه خوراکیهایی وجود دارد و خوردن چه مقدار آن مؤثر است.
این مورد مانند داستان سبوس جو دوسرOat Bran است که در دورانی در امریکا از جهت تأثیر آن در کاهش کلسترول به اوج شهرت رسید و پس از مدتی افول کرد.
زیرا ابتدا کمپانیهای تهیه کننده خوراکیهای گیاهی براساس بررسیهای مقدماتی اعلام نمودند که سبوس جو دوسر برای کاهش کلسترول مؤثر است ولی پس از چند سال، نتایج بررسیهایFrank Sacks ، استاد دانشکده پزشکی هاروارد، منتشر و طی آن اعلام شد که تحقیقات نشان میدهد اثر سبوس جو دوسر در کاهش کلسترول بهتر و بیشتر از تأثیر سایر غلات که دارای مقدار کمی فایبر هستند نمیباشد و حتی در مقایسه با رژیمهای غذایی کمچربی امتیاز بیشتری از نظر کاهش کلسترول ندارد و حد اقل در مورد زنان جوانی که دارای کلسترول خون کمی هستند، تحقیقات نشان میدهد که اثر قابل ملاحظهای ندارد. با این اظهارنظرها بازار مصرف جو دوسر قائدتا از تب و تاب افتاد. ولی پس از آن تحقیقات دیگری در سطح بسیار گسترده و دقیق انجام شد و براساس این تحقیقات که در سال 1992 نتایج آن منتشر شد خوشبینی مجددی در این مورد ایجاد گردید و حتی آقایFrank Sacks نیز قانع شد که خوردن سبوس
ص: 7
جو دوسر برای اشخاصی که دارای کلسترول بالایی هستند، تا حدی مؤثر است و سطح کلسترول را پایین میآورد ولی آقایSacks اضافه میکند که اگر به جای خوردن سبوس جو دوسر از مقدار مصرف چربی و کلسترول در رژیم غذایی کاسته شود، اثرش در کاهش کلسترول و کاهش خطر حملههای قلبی بیشتر است. البته سبوس جو دوسر تنها ماده مؤثر برای کاهش کلسترول نیست بلکه سایر مواد خوراکی که دارای مقدار زیادی فایبرهای صمغی، یعنی فایبرهای محلول در آب هستند نیز در این امر مؤثرند، مثلا سبوس جو دوسر، پسیلیوم (تخم اسفرزه)، لوبیای خشک، پکتین،guar -gum و نظایر آنها هم در کاهش کلسترول مؤثر میباشند.
چطور تأثیر میکنند؟
یک نظریه این است که برخی از فایبرهای قابل حل در آب اسیدهای صفراوی را در روده به دام میاندازند و همراه مدفوع از بدن خارج میسازند. و چون اسیدهای صفراوی از کلسترول ساخته میشوند، همینکه مقداری از آنها از این طریق دفع شد ناچار کبد مقدار دیگری کلسترول را از خون برداشت کرده و به مصرف تولید اسیدهای صفراوی لازم میرساند. در این زمینهJudith Marlett محقق دانشگاه ویسکانسن، در تحقیقی نشان داده است که فایبرهای قابل حل در آب موجود در جو دوسر، کلسترول را کاهش میدهد. ولیJenkins معتقد است در عین حال که تعدادی از فایبرهای قابل حل در آب، کلسترول را کاهش میدهند ولی این امر در مورد تمام فایبرهای قابل حل در آب صادق نیست، مثلا صمغKaraya و صمغ کتیرا از آن دسته هستند که خیلی کم در این مورد اثر دارند.
تأثیر فایبر اولا بسته به این است که چه مقدار خورده شود.Jenkins معتقد است برای کاهش 10- 5 درصد کلسترول، لازم است که یک پیمانه سبوس جو دوسر پخته خورده شود و یا بیش از دو پیمانه لوبیای پخته در روز خورده شود. همچنین به مقدار کلسترول موجود در خون بستگی دارد. هر چقدر کلسترول خون بیشتر باشد با
ص: 8
خوردن فایبر مقدار بیشتری کلسترول کاهش مییابد. بدیهی است، مقدار کلسترول خون نیز بستگی دارد به مقدار چربی که خورده میشود. یعنی هرچه چربی بیشتری خورده شده باشد، خوردن فایبر تأثیر بیشتری در کاهش کلسترول دارد. ولی با این همهJenkins در سال گذشته در تحقیقی نشان داد که حتی در مورد اشخاصی که مقدار چربی مصرفی آنها کم است نیز خوردن فایبر در کاهش کلسترول آنها مؤثر است.
Jenkins
آزمایشی برای مقایسه نتایج یک رژیم غذایی بسیار مناسب با نتایج حاصل از خوردن فایبر برای کاهش کلسترول انجام داد. در این آزمایش 43 نفر داوطلب که همه دارای کلسترول زیادی بودند انتخاب و رژیم غذایی خاصی به این شرح برای آنها تعیین نمود:
در رژیم غذایی آنها مقدار چربی کم بود، یعنی کمتر از 20 درصد کالری روزانه آنها از چربی تعیین شده بود که 4 درصد آن فقط چربیهای اشباع شده بود و 50 میلیگرم نیز در غذای آنها کلسترول وجود داشت. به همه آنها مقدار زیاد 60- 50 گرم در روز فایبر داده میشد (البته این مقدار فایبر در روز مقدار زیادی است زیرا به طور متوسط در روش تغذیه معمولی شاید کمتر از 15 گرم در روز فایبر خورده شود) ولی در نصف مدت آزمایش به آنها غذاهایی شامل جو، حبوبات، سبوس جو دوسر و خوراکهایی شامل دانه اسفرزه که از نظر فایبر محلول در آب غنی هستند، داده میشد.
نتیجه
در دورهای که غذای آنها شامل فایبرهای محلول در آب بود، کلسترول آنها 5 درصد کمتر بود و ضمناJenkins نتیجه گرفت اشخاصی که رژیم غذایی بهداشتی کمچربی دارند با خوردن فایبر کلسترول آنها باز هم بیشتر کاهش مییابد.
در سالهای اخیر تجویز و مصرف داروهای شیمیایی کاهش کلسترول که در ضمن همه آنها دارای عوارض جنبی زیادی هستند، سر به آسمان میزند. تحقیقات نشان میدهد که خوردن خوراکهای دارای مقدار زیادی فایبر، چیزی بین داشتن یک رژیم
ص: 9
غذایی بهداشتی کمچربی و خوردن دارو، اثر میگذارد یعنی بیشتر از رژیم تنها و کمتر از خوردن داروی کاهش کلسترول.
سازمان ملی تحقیقات سرطان در امریکا معتقد است که داشتن رژیمهای غذایی سرشار از فایبر احتمال ابتلا به انواعی از سرطان را کاهش میدهد. و به این دلیل است که در رژیمهای غذایی بهداشتی ضد برخی سرطانها همیشه توصیه این است که از مواد دارای فایبر زیاد نظیر سبوس دانههای غلات استفاده شود.
Elaine Lanza
از مؤسسه ملی سرطان اعلام میکند که تحقیقات نشان میدهد اشخاصی که هر روز مقدار زیادی میوه و سبزی و غلات کامل فایبردار میخورند خطر ابتلای به سرطان در آنها کمتر است. ولی هنوز معلوم نیست که این تأثیر فایبر است و یا مواد دیگر موجود در میوهها و سبزیها و سبوس دانهها.
اغلب دانشمندان معتقدند که فایبر، بخصوص فایبر غیر محلول در آب مانند سبوس گندم از سرطان کولون رکتوم جلوگیری میکند. زیرا بررسیها نشان میدهد که خوردن فایبر، تعداد تومورها را در جانوران آزمایشگاهی که به آنها مواد سرطانزا دادهاند کاسته است. و در انسان فایبر باعث میشود که مدفوع قالبی و جسیم شود و در نتیجه مواد سرطانزایی را که ممکن است در تماس با کولون قرار گرفته باشند در خود جای داده و دفع میکند.
تحقیقات متعدد نشان داده است که سبوس گندم از ایجاد پولیپ بدخیم مجدد در اشخاصی که یکبار پولیپ کولون آنها برداشته شده است، جلوگیری میکند.
مثلاGail Mckeown -Eyssen از دانشگاه تورونتو، در تحقیقی به صد نفر بیمار مبتلا به پولیپ کولون علاوه بر رژیم غذایی کمچربی روزانه، 35 گرم سبوس گندم داد. و به صد نفر دیگر تحت بررسی، رژیم غذایی معمولی به اضافه سبوس گندم داد.
دو سال بعد، از نظر ایجاد پولیپ جدید هیچ تفاوت آشکاری در این دو گروه دیده نشد.
در یک تحقیق دیگر نیزRobert Mc Lennan از مرکز تحقیقات پزشکی
ص: 10
کوئینزلند در استرالیا، نشان داد که خوردن سبوس گندم تعداد پولیپهای کولون را کاهش نداد ولی پولیپهای اشخاصی که سبوس گندم میخوردند کوچکتر بود و تعداد کمتری از آنها نیز زمینه سرطانی شدن داشتند. ولیLanza معتقد است که هیچیک از این آزمایشها به قدر کافی گسترده نیستند که خواص سبوس گندم و فایبر را منعکس نمایند و اضافه میکند تحقیقی که در جریان دارد شاید بتواند جواب این مسئله را بدهد. در این تحقیق 1000 نفر بیمار داوطلب که دارای پولیپ روده بودند، تحت نظر قرار گرفتهاند. برای این هزار نفر رژیم غذایی کمچربی تعیین کرده که شامل 18 گرم فایبر برای هر هزار کالری غذای روزانه است که نیمی از فایبر داده شده از دانههای گیاهی و نیم دیگر به صورت 8- 5 وعده خوردن میوه و سبزی در روز تأمین میشود.
این محقق پس از 4 سال وضع این گروه را با وضع 1000 نفر دیگر که دارای رژیم غذایی مرسوم امریکا هستند، یعنی با چربی بیشتر از معمول سایر کشورها، مقایسه خواهد کرد.
Mckeown Eyssen
میگوید البته باید به مفهوم استفاده از فایبر توجه شود. منظور ما از فایبر این نیست که مقداری سلولوز مثلا به مایونز اضافه شود و فکر کنیم که فایبر خوردهایم. از نظر ما لغت فایبر اصطلاح کوتاهی است که به دانههای کامل غلات مانند جو، گندم و غیره، میوهها و سبزیها اطلاق میشود. و منظور خوردن املت تخممرغ و کالباس برای صبحانه و استیک و کباب و ... برای ناهار و شام به اضافه مقداری مواد دارای فایبر نیست.
فایبر در مبارزه با سرطان پستان
زنان فنلاند از بیشترین مصرفکنندگان چربی در جهان هستند.David Rose محقق سرطانشناس در بنیاد امریکایی بهداشت درValhalla نیویورک میگوید، خطر بیماری قلبی برای زنان فنلاندی زیاد است. ولی در مورد سرطان پستان خیلی محفوظاند. و خطر برای آنها خیلی کم است.Rose عقیدهاش این است که این فایبر
ص: 11
است که آنها را در مقابله با خطر سرطان پستان حفظ میکند. زنان فنلاندی معمولا در حدود دو برابر مرسوم یعنی حدود 30 گرم در روز فایبر با غذای خود میخورند. هر چیزی که سطح استروژن در حال گردش بدن را کاهش دهد برای کاهش خطر سرطان پستان مؤثر است. سه سال قبل در تحقیقی این دانشمند نشان داد که سبوس گندم یکی از آن فایبرهایی است که این اثر ارزشمند را داراست.
در این تحقیق،Rose 62 داوطلب زن را در سنین قبل از دوران یائسگی مورد بررسی قرار داد و بهطور تصادفی یکی از سه نوع فایبر سبوس گندم، سبوس جو دوسر و سبوس ذرت را در رژیم غذایی آنها وارد کرد. از هریک از سه نوع مواد یاد شده مقداری تعیین شده بود که فایبر محتوی آن حدود 30 گرم باشد. پس از دو ماه مشاهده کرد زمانی که سبوس گندم خورده بودند کمترین مقدار استروژن را داشتند.
البته چون این تحقیق تازه شروع شده خیلی زود است نتیجه گرفته شود که سبوس گندم یا سایر فایبرها قطعا مانع سرطان پستان میشدند. البته چند تحقیق دیگر نیز نشان داده است که آیا واقعا این کاهش سرطان پستان در اثر وجود فایبر در رژیم غذایی بوده و یا سایر موارد شیمیایی گیاهی موجود در خوراکیهای مصرف شده دارای فایبر، یعنی مثلا ویتامین و یا بتاکاروتن و یا سایر مواد شیمیایی موجود در میوهها و سبزیها و دانههای دارای فایبر خورده شده عامل جلوگیری از سرطان پستان بودهاند. و به صرف اینکه میوهها و سبزیها سرطان پستان را کاهش میدهند نمیتوانیم بگوییم که به علت وجود فایبر در آنهاست.
خلاصه و جمعبندی
1. اگر یبوست شما را ناراحت میکند و این ناراحتی در اثر وجود خود یبوست، و یا به علت وجود دایور تیکولای تیس 5] و یا سندرومهای تحریکی دیگر است، سعی
ص: 12
کنید که هر روز سه قاشق غذاخوری سبوس گندم با مقدار کافی آب قبل از غذا بخورید- سبوس گندم 4 برابر وزنش آب را به خود میگیرد.
2. اگر میخواهید کلسترول خود را کاهش دهید، خوردن خوراک حبوبات (بخصوص لوبیا) و سبوس جو دوسر و اسفرزه را زیاد کنید و البته از نظر چربی از چربیهای اشباع نشده مونو ساتوریت و یا پولی ساتوریت استفاده کنید. (برای شناختن انواع روغنهای اشباع نشده به کتاب دانش تغذیه از مؤلف این کتاب مراجعه شود).
3. برای کاهش احتمال خطر سرطان پستان و کولون در رژیم غذایی خود از میوهها و سبزیها و دانههای کامل غلات بیشتر استفاده کنید.
هضم فایبر
در سال گذشته امریکاییها طبق آمار منتشر شده، برای رفع یبوست در حدود 825 میلیون دلار صرف خرید قرصهای ملین و مسهل کردهاند. در یک تخمین آماری دیگر در امریکا اعلام شده است که 40- 30 درصد مردم در سنین بالاتر از 50 سال مبتلا به دایور تیکولایتیس هستند. آیا این عده عظیم مبتلا به یبوست میتوانند به شعار خوردن یک سیب در روز که معروف است اکتفا کنند، البته خیر. ولی اگر در هر روز چند قاشق سوپخوری سبوس گندم خام با غذای خود بخورند احتمال دارد یبوست آنها درمان شود. تحقیقات علمی نشان میدهد که در اغلب اشخاص خوردن مقدار قابل ملاحظه از مواد دارای فایبر در هر روز در رفع یبوست مؤثر است.
طبق نظر دکترWilliam Whitehead ، کارشناس بیماریهای هاضمه در دانشگاه کارولینای شمالیChapel Hill ، بررسیهای گستردهای نشان میدهد که خوردن فایبر بخصوص مقدار زیادی فایبر غیر محلول در آب که در سبوس گندم وجود دارد، مدفوع را جسیمتر کرده و به دفع راحت آن کمک میکند. به علاوه زمان عبور مواد غذایی یا به عبارت سادهتر زمان بین بلع غذا و دفع مواد زائد را کاهش میدهد. البته سبوس گندم هرچه زبرتر باشد مؤثرتر است. سبوسهایی که کاملا نرم و ریز شده باشند
ص: 13
اثرشان کمتر است زیرا سبوس زبر مقدار آب بیشتری را به خود میگیرد.
W. Grant Thompson
، کارشناس بیماریهای معده و هاضمه در دانشگاه اوتاوا، توصیه میکند که در یک روز باید سه قاشق سوپخوری سبوس خام خورده شود.
البته اثر مثبت خوراکهای سبوسدار آماده بازار مانند نان و سایر غلات سبوسدار را نفی نمیکند ولی معتقد است که خوردن سبوس خام اثرش بیشتر است.
در ضمن نباید تصور شود که سبوس گندم واقعا نوشدارویی برای رفع یبوست است. سبوس گندم زمان ورود و خروج مواد غذایی را در اشخاصی که یبوست دارند کاهش میدهد و در مورد اشخاصی که یبوست خیلی شدید دارند اثر زیادی ندارد و باید طبق نظر پزشک متخصص منشأ آن تشخیص و به دستور او عمل شود. دکترDavid Jenkins استاد دانشگاه تورونتو، میگوید دانه اسفرزه یک ماده عجیب و در ضمن جالب است. در عین حال که تمام فایبر آن قابل حل در آب است ولی باکتریهای روده بسرعتی که سایر فایبرها را هضم میکنند این فایبر را نمیتوانند بشکنند و هضم کنند. در نتیجه اسفرزه کلسترول را مانند فایبرهای محلول پایین میآورد و در عین حال جسامت مدفوع را نیز مانند فایبرهای غیر محلول افزایش میدهد.
اثر فشار در روده
هر دایور تیکولوم 6] یک تورم کیسه مانند کوچکی است که روی جدار روده بزرگ تشکیل میشود. کارشناسان معتقدند که افزایش فشار وارده روی دیواره روده بزرگ شاید موجب و علت تشکیل آن باشد. تقریبا 80 درصد مردم دارای دایور تیکولوم، از این عارضه خبر ندارند، زیرا هیچ گونه درد و علامت ناراحت کننده دیگری ندارند ولی 20 درصد ما بقی درد و ناراحتیهایی دارند و ممکن است مبتلا به یبوست، اسهال، نفخ، خونریزی و التهاب باشند که در این حالت گفته میشود مبتلا به
ص: 14
دایور تیکولای تیس 7] هستند.
سبوس گندم ممکن است یبوست را درمان کند ولی سایر علایم و ناراحتیهای هاضمه را رفع نمیکند. آیا سبوس گندم ممکن است از تشکیل تورمهای کیسه مانند دایور تیکولوم جلوگیری کند؟ البته تا به حال تحقیق وسیعی در این مورد نشده است که ثابت شود ولی به نظر دکترThompson دلایلی هست که میتوان امیدوار بود. زیرا یک رژیم غذایی که دارای مقدار زیادی فایبر باشد اندازه، حجم و جسم مدفوع را بزرگتر میکند و موجب میشود که قطر کولون بیشتر شود. وقتی قطر کولون بیشتر شد فشار کمتری از مدفوع به دیواره کولون وارد میشود و در نتیجه کمتر احتمال هست که دایور تیکولومها ایجاد شوند. و از طرف دیگرJudith Marlett ، استاد دانشگاه ویسکانسن، میگوید همینکه دایور تیکولومها تشکیل شدند دیگر به این سادگیها از بین نمیروند و خوردن فایبر تأثیر زیادی در از بین بردن آن ندارد. بعلاوه توصیهاش این است در خوردن غذاهای غنی از فایبر باید مراقب پوستههای نازک و کوچک و دانههای کوچک و سخت آنها بود، معهذا نگرانی هست که پوسته نازک بادام زمینی و یا تخمهای کوچک گوجهفرنگی و تمشک که هضم نمیشوند با فشار به دایور تیکولومها چسبیده و ایجاد ناراحتی نمایند.
اثر سبوس گندم در مورد سایر ناراحتیهای هاضمه نیز قابل تردید است. مثلا در سال 1987 اتحادیه کارشناسان بیماریهای هاضمه و معده امریکا گزارش دادند که 90 درصد اعضای اتحادیه برای رفع ناراحتیهای دستگاه هاضمه به نامIBS [8]، سبوس گندم تجویز میکردند. ولی بررسیهایی که تا به حال شده نشان میدهد سبوس گندم در رفع ناراحتیهایIBS اثری ندارد.
(IBS ناراحتی و اختلالاتی است که با علایمی نظیر اسهال یا یبوست، درد شکم و نفخ ممکن است همراه باشد) و دکترW .Grant Thompson مانند سایر پزشکان
ص: 15
نظرش این است که سبوس گندم فقط برای درمان یبوست مربوط بهIBS مؤثر است و نه برای سایر قسمتهای آن.
تنها اشکالی که خوردن سبوس گندم ممکن است برای بعضی اشخاص داشته باشد این است که ایجاد نفخ میکند و یا حد اقل در اوایل شروع خوردن آن ایجاد نفخ میکند. در مورد سنگ مثانه هم نتیجه روشن است زیرا در یک تحقیق 5 ساله نشان داده شده است که سبوس زبر گندم به هیچ وجه تأثیری در از بین بردن سنگ مثانه به وجود آمده، ندارد.
جدول فایبر محتوی مواد غذایی
انواع لوبیاها (پخته)/ نصف پیمانه/ 8- 5 گرم فایبر دارد
عدس (پخته)/ یک پیمانه/ 7 گرم فایبر دارد
سوپ عدس/ یک پیمانه/ 6 گرم فایبر دارد
توضیحی درباره انواع صمغها
1. پکتین به گروهی از ترکیبات هیدراتهای کربن گفته میشود که بیشتر در میوهها و سبزیها وجود دارد و باعث میشود که در عصاره میوهها و سبزیها ماده ژلهای شکل ایجاد شود.
2.GUM - صمغ است که یا از بوتهها و درختها گرفته میشود مانند صمغ کتیرا- صمغ عربی و یا از گیاهان دریایی مانندI rish moss وI celand moss وAlgin و آگارآگار و یا از بذر گیاهان مانندGuar ،Locust Kernel ،Locust bean ، به دانه و یا در آخر از عصاره میوهها مانند پکتین و غیره گرفته میشود.
الف) صمغ کتیرا، از گیاهی به نام گونAstragalus gummlfera گرفته میشود این گیاه در مناطق «جنوب غربی» آسیا بخصوص در مناطق مختلف ایران فراوان میروید.
ب) صمغ عربی- از درخت اقاقیای سنگالAcacia Senegal که در مناطق حارّه افریقا و سایر نواحی حارّه میروید از شکافی که در تنه درخت ایجاد میشود میگیرند
ص: 16
و کاملا در آب محلول است.
پ) آگار آگار(Agar -Agar) ماده لعابدار خشکی است که از آلگهای دریایی یا گیاهان دریایی، بخصوص ازGelidium corneum (Hudson) Lamouroux و سایر گونههایgelidium گرفته میشود. آگار- آگار ماده خشک و بیشکل است که از عصاره غیر ازتهGelidium و یک آلگ قرمز دیگری به دست میآید و دارای مادهای به نامSulfuric acid ester از یکLinear galactan است. این صمغ معمولا در بازار به صورت یک غشای نازک شفاف غیر حاجب ماوراء عرضه میشود که در آب سرد بسختی متورم میشود ولی در آب گرم بسرعت مخلوط و پخش میشود.
محلول رقیق خنثی 2- 1 درصد آن در 50- 35 درجه سانتیگراد به صورت ژل سفت است و در 100- 90 درجه سانتیگراد به صورت مایع در میآید. این صمغ بتنهایی و یا مخلوط با مواد غذایی دیگر برای کشت باکتریها و قارچها در آزمایشگاهها مصرف دارد.
ت)I rish moss - یک گیاه دریایی است به نامChondrus crispus (L .) stack house که در سواحل دریایی ایرلند و بریتانیا و کشورهای اروپایی و در برخی سواحل امریکای شمالی یافت میشود. صمغ این گیاه که در برخی مدارک به نامCarrageenin آمده است از جوشاندن گیاه در آب و جمعآوری لعابهای تهنشین شده به وسیله الکل یا سایر رسوبکنندهها به دست میآید.
ث)Algin - یک صمغ محلول در آب دیگری است که از گونههای مختلف 9]Kelp و عمدتا ازMactrocystis pyrifera در سواحل غربی اقیانوس اطلس و ازLaminaria digirtata که به کلپ به دم اسبی معروف است. و ازLaminaria Saccharina که کلپ قندی یا کلپ برگ درشت گفته میشود و در سواحل اقیانوس اطلس در اروپا و امریکا پراکنده است گرفته میشود. ماده فعال این
ص: 17
صمغAlginic acid است که از گیاهان دریایی دیگری از خانوادههای مختلف نظیر
Ascophyllum nodosum, Fucus resiculosus, undaria pinnitafida
وLaminaria flexicaulus نیز گرفته میشود.
ج)Guar gum صمغ گار- از دانه یک گیاه که در هند کاشته شده میگیرند این درخت گونهای از جنسGarcinia میباشد. صمغ رزینی نارنجی قهوهای است که وقتی گرد و پودر شود به رنگ زرد روشن در میآید و دارای مقدار زیادی مواد پولی ساکارید و مانوز و گالاکتوز است و با محلول بوراکس به صورت ژل در میآید.
چ) صمغGutta percha - از درختی به نامPlaquium gutta و گونههای دیگری از این جنس گرفته میشود از خانوادهSapotaceae میباشد.
این صمغ از شیره لاتکس ساقه و برگهای درختی گرفته میشود که اغلب در مالزی میروید.
در امریکای جنوبی درخت دیگری به نامMimusops balata از همین خانواده میروید و از آن صمغی نظیر گوتاپرچا میگیرند و کیفیت آن پایینتر از کیفیت گوتاپرچا میباشد. گوتاپرچا مادهای زرد قهوهای، کمی چرمی و سفت است که دارای 90 درصد از یکHydrocarbon gutta است. اگر آن را حرارت دهند به صورت پلاستیک در میآید که خیلی در آب مقاوم است.
ح) صمغ مسکیت(Mesquite) - که از درختچهای به نامProsopis glandulosa گرفته میشود و در امریکا میروید.
خ) صمغهای آلو، گیلاس، آلبالو، گوجه ... که به انگوم معروفاند و بکلی در آب غیر محلول میباشند.
د) صمغ گاتی(Ghatti gum) - که از تنه درختAnogeissus latifolia که در هند و سیلان میروید گرفته میشود. صمغ اشکی زرد رنگی است که کاملا در آب محلول است. محلول آن دارای کلسیم و نمکی ازghattic acid است که 50 درصد آنPentosans و 12 درصد آنgalactose یاgalacturonic acid میباشد.
ص: 18
ذ) صمغ کارایا(Karaya gum) که به نام صمغ هندی معروف است. این صمغ نوعی کتیرای هندی است که از درختی از جنسSterculia urens Roxb . گرفته میشود. ماده فعال این صمغ به نامgalactan gelose میباشد که دارای اسیدیته و بسیار فرار است که بر مبنای اسید استیک شماره آن از 3/ 21- 4/ 13 تغییر میکند.
ر) صمغ مغز لوکوست(Locust Kernel gum) یک پولی ساکارید است که در مقیاس تجارتی وسیعی تولید میشود و آن یک عصاره لعابی خشکLocust bean است که به نامCarob bean معروف است نام علمی درخت آنCeratonia siliqua L . میباشد که به انگلیسیSt Johns bread میگویند. شرح این درخت در جلد چهارم کتاب معارف گیاهی با نام خرنوب آمده است.
ز) صمغ به دانه که از لعاب عصاره دانه به گرفته میشود. گاهی لعاب را تبخیر کرده و پودر میکنند و آن پودر را راحتتر میتوان نگه داشت و در مواقع لزوم با آب مخلوط کرده و لعاب درست کرد. بررسیهای علمی نشان میدهد که از هیدرولیز صمغ دانه به مادهarabinose و مخلوطی از اسیدهایaldobionic acid به صورت متیلی و غیر متیلی
( methylated and unmethylated aldobionic acids )
و یک قسمت سلولوزی به دست میآید. و هیدرولیز اضافی آلدوبیونیک اسید تولید ماده کسیلوز(xylose) مینماید.
ص: 19
بحثی درباره فیتو کیمیکالها[10] و نقش آنها در درمان و پیشگیری سرطان و برخی بیماریها
اشاره
تا چند سال پیش اصولا دانشمندان پدیدهای به نام فیتو کیمیکال را نمیشناختند ولی حالا در جهان دانش، این مواد مرز جدیدی را در تحقیقات برای پیشگیری بیماریها به خود اختصاص دادهاند.
در طب سنتی قدیم همیشه برای سرماخوردگی سوپ جوجه که در آن مقداری نیز نخود بود (نخود آب) تجویز میشد. اصولا در نسخههای پزشکان آن روز که اغلب گیاه درمان بودند، مرسوم بود که علاوه بر چند گیاه لازم، رژیم غذایی خاصی نیز تجویز میشد. ولی از اواسط قرن بیستم که پزشکی شیمیایی به سبک غرب سریعا در دنیا گسترش یافت، مصرف داروهای صناعی شیمیایی مورد توجه عام قرار گرفته و حتی از توجه به رژیمهای غذایی گیاهی شفابخش نیز اغلب خودداری میشود. در حالی که حالا پس از گذشت قرنها که از روشهای درمانی سنتی میگذرد، دوباره بخصوص در مغرب زمین رژیمهای غذایی طبیعی و گیاه درمانی مورد توجه قرار گرفته و تحقیقات گستردهای در تمام دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی در این مورد انجام
ص: 20
میگیرد. مثلا تحقیقات جدید علمی نشان میدهد که سوپ جوجه از ضد هیستامینها میباشد و در دوران سرماخوردگی خیلی کمک میکند و یا عصاره میوه درختچهCranberry برای رفع عفونتهای مجاری ادرار و مثانه شفابخش است.
دانشمندان در این تحقیقات جدید به راز مهمتری دست یافتهاند و آن این است که برای پیشگیری و درمان بیماریها، باید رژیمهای غذایی که انتخاب میشود کامل و متعادل باشد، منظور این است که تنها خوردن ویتامین و یا ویتامین یا ویتامین و یا سایر ویتامینها به صورت قرصهای سفید، زرد و قرمز کارساز نیست بلکه شرط تحقق درمان، مصرف کامل خود گیاهان و یا غذاهایی که دارای ویتامینهای موجود در آن گیاه است، میباشد. میوهها و سبزیها باید بهطور کامل خورده شود، زیرا در میوهها و سبزیها و خوراکیهای طبیعی شفابخش و مؤثر، مجموعهای از انواع صدها ترکیبات شیمیایی یا فیتو کیمیکال وجود دارد و نه تنها یکی از آنها. مثلا ویتامین مرکبات وقتی مؤثر است که عصاره مرکبات بهطور کامل و طبیعی خورده شود و استخراج ویتامین از آنها و یا ساختن ویتامین مصنوعی به صورت قرص آثار میوه کامل طبیعی را ندارد. زیرا در این قرصها از صدها ترکیبات شیمیایی طبیعی شفابخش دیگری که در میوهها و سبزیها وجود دارد و حتی دانشمندان تا چند سال پیش از وجود آنها بهطور کامل بیاطلاع بودند، اثری دیده نمیشود و مجموعه این ترکیبات شیمیایی همراه با ویتامین است که آن اثر شفابخش را نشان میدهد نه تنها ویتامین که بهطور منفرد استخراج و مصرف شود. هر پاره کوچک گوجهفرنگی یا قطعه کوچکی از یک زردآلو دارای هزاران از این ترکیبات شیمیایی گیاهی است که ضمن محافظت گیاه از تشعشع نور آفتاب و تغییراتی که از نظر شیمیایی با تابش نور آفتاب در آنها داده میشود، به صورت مجموعهای مطبوع طبع و شفابخش انسانها در میآیند که باید یکجا و بهطور کامل و طبیعی خورده شوند.
در جهان دانش امروز این گنجینه فیتو کیمیکالهای موجود در گیاهان به صورت منبع گسترده لایزالی در اختیار دانشمندان قرار دارد که از آنها برای تأمین سلامتی و
ص: 21
کاهش رنج انسانها کمک گرفته میشود. و مؤسسات تحقیقاتی جهان با در اختیار گرفتن این خزانه گسترده طبیعی چنان به هیجان آمدهاند که هر ساله میلیاردها دلار برای اجرای پروژههای تحقیقاتیPharmacognosy و بررسی شناخت انواع و مقدار این ترکیبات شیمیایی طبیعی و ارتباط آنها با درمان انواع بیماریها اختصاص میدهند.
کمپانیها و مراکز تحقیقاتی شیمیایی خصوصی نیز بهطور گستردهای وارد این جریان شده و هر ساله میلیاردها خرج میکنند، زیرا هر روز بیشتر یقین حاصل میشود که بین این هزاران ترکیبات شیمیایی موجود در گیاهان نیروهای مقتدر شفابخشی برای جلوگیری از پیشرفت عوامل سرطانزا و پیشگیری از سرطان و سایر بیماریها یافت میشود. از جمله دکترDevra Lee Davis ، مشاور عالی علوم در وزارت بهداشت امریکا، میگوید که این فرآوردههای طبیعی گیاهان میتواند از تشکیل تومورها و یا از پیشرفت آنها جلوگیری کرده و مانع پروسه تکثیر سلولهای سرطانی شوند.
البته برای افراد غیر متخصص مشکل است بدانند که چه رابطهای ممکن است بین رژیم غذایی و تأمین سلامتی شخص باشد، خوردن مارگارین برای سلامتی بهتر است یا کره. مصرف سبوس جو دوسر در رژیم غذایی چه تأثیری میتواند در تأمین سلامتی داشته باشد، شنیدهاند که مصرف مقدار کمی نوشابههای الکلی ممکن است برای جلوگیری از حمله قلبی مفید باشد ولی در عین حال هزار عیب دیگر برای سلامتی دارد از جمله ایجاد سرطان پستان و سایر ناراحتیها برای بدن انسان مینماید.
همین چند ماه پیش در مجلههای پزشکی نتایج تحقیقات در مورد ارزش شفابخش فیتو کیمیکالهای موجود در کلم بروکلی برای پیشگیری سرطان منتشر شد.
در کلم بروکلی ترکیب شیمیایی وجود دارد به نام سولفورافان 11]. و آزمایشهای لابراتواری نشان میدهد که مصرف آن در مورد جانوران آزمایشگاهی مانع مبتلا شدن به سرطان پستان شده است. دکترPaul Talalay از مؤسسه پزشکی جانهاپکینز، اظهار داشته که این نتیجه هیجانانگیز است. دو سال پیش دکتر تالالای مقداری از سولفورافان را به تعدادی سلول در حال رشد انسان در یک آزمایشگاه اضافه نمود و
ص: 22
مشاهده کرد که تولید آنزیمهای ضد سرطان تشدید گردید و اخیرا در گزارش بررسیهای جاری آکادمی ملی علوم آمریکا آمده است که ترکیب شیمیایی موجود در کلم بروکلی جانوران زنده را در مقابل سرطان حفظ میکند. از بین 25 موش آزمایشگاهی که به آنها یک ماده سرطانزا که بهDMBA معروف است، تزریق شده بود، 68 درصد مبتلا به سرطان پستان شدند ولی از بین 39 موش که علاوه بر تزریقDMBA به آنها ماده سولفورافان با دوز پایین و دوز بالا تزریق شده بود به ترتیب 39 درصد و 26 درصد مبتلا به سرطان پستان شدهاند. ماده سولفورافان نه فقط در کلم بروکلی وجود دارد بلکه در کلم گل، کلم بروکسل، شلغم وKale نیز یافت میشود و خوشبختانه این ماده در اثر حرارت پختن معمولی و یا در ماکروویو از بین نمیرود.
تحقیقات انجام شده در اوایل سالهای 90 نشان میدهد که اثر سحرآمیز سولفورافان این است که فعالیت آنزیمهای مرحله 2[12] را تسریع و تحریک میکند. این آنزیمها کارشان این است که مواد سرطانزا را مسموم میکنند به این ترتیب که عوامل سرطانزا را به مولکولهایی میبندند که مانند یک چرخ متحرک آن عوامل را از صحنه خارج میسازد. و ظرف چند ساعت از ورود کلم بروکلی به معده، عوامل سرطانزا، پیش از آنکه بتوانند آسیبی برسانند از صحنه خارج میشوند. به شکل زیر توجه شود.
آنزیمها وارد عمل شده، عامل سرطانزا را به یک مولکولی وصل میکنند که آن مولکول مانند یک گاری آن را از سلول خارج ساخته و نابود میکند
همینکه سولفورافان وارد سلول شد گروهی از پروتئینهای داخل سلول به نام آنزیمهای مرحله 2 را فعال میکند،
ماده سرطانزا از طریق غذا و یا آشامیدنی یا هوا وارد بدن شده به سلول حمله میکند،
ص: 23
اگر زیستشناسان ظرف دو دهه اخیر چیزهایی تازه درباره سرطان آموختند به این دلیل است که اصولا بیماری سرطان یک نوع بیماری است که طی مراحل متعددی شکل میگیرد و در حقیقت در یک سلول باید تغییرات شیمیایی مختلفی انجام گیرد تا به یک سلول بدخیم تبدیل شود و تعجب است که با این تغییرات شیمیایی مشکل، چطور کسی به سرطان مبتلا میشود، ولی متأسفانه خیلی سریع انسانها مبتلا میشوند و این تغییرات مشکل اغلب به آسانی و سرعت انجام میگیرد. تنها در سال گذشته در امریکا 000/ 170/ 1 مورد جدید دیده شده است. و درحالیکه متعدد بودن مراحل مختلف سرطان زیستشناسان را از پیدا کردن علت بدخیم شدن مأیوس میسازد، همین امر موجب شده است که همه تلاش کنند تا برای پیشگیری ابتلا به سرطان راهی پیدا کنند. و برای این کار یکی از مهمترین و امید بخشترین راهها استفاده از مواد شیمیایی 13] گیاهی است. دکترJohn Potter نسجشناس دانشگاه مینسوتا[14] میگوید خوشبختانه در هریک از سبزیها و میوهها یک یا چند ترکیب شیمیایی وجود دارد که بههرحال یکی از مراحل مختلف سرطانی شدن سلول را کند میسازد و یا بکلی متوقف میکند. مثلا کشف ترکیبات شیمیایی خاصی در گوجهفرنگی این ادعا را تأیید میکند.
دانشمندان دانشگاه کرنل در سال 1994 گزارش نمودند که به کار گرفتن دو ترکیب از حدود ده هزار فیتوکیمیکال یا ترکیب شیمیایی گیاهی که در گوجهفرنگی وجود دارد به نامهای پی- کماریک اسید[15] و کلروژنیک اسید[16] بهطور مؤثری از تشکیل و تأثیر مواد سرطانزا جلوگیری میکند. به این ترتیب که بدن انسان در جریان هضم غذا بهطور منظم از به هم پیوستن نیتریک اسید[17] و قسمتی از پروتئین به نام
ص: 24
آمین 18] ترکیباتی به نام نیتروزامین 19] میسازد.
اسیدهای موجود در گوجهفرنگی دور نیتریکها را حلقهوار گرفته و قبل از آنکه بتوانند با آمینها ترکیب شوند آنها را از صحنه خارج میسازند. ولی توجه شود طبق آزمایشی که دکترJoseph Hotchkiss از دانشگاه کرنل انجام داده است اگر تمام گوجهفرنگی بهطور کامل خورده شود برای جلوگیری از تشکیل مواد سرطانزا خیلی بیشتر مؤثر است تا اینکه فقط ویتامین آن خورده شود و معتقد است که نمیتوان رژیم غذایی معمولی نامناسب را حفظ کرد و فقط با خوردن چند قرص ویتامین انتظار داشت که از ابتلا به سرطان محفوظ باشیم. خوشبختانه اسیدهای پی- کوماریک 20] و کلروژنیک 21] در تعداد زیادی از سبزیها و میوهها نظیر فلفل سبز تند، آناناس، توت فرنگی و هویج وجود دارند و خوشبختانه با پخته شدن و حرارت دیدن از بین نمیروند. البته این مواد گوجهفرنگیها را نیز در مقابل تشعشعات شدید خورشید در تابستان محافظت میکند.
اگر به گوجهفرنگی یا بروکلی دسترسی نداشتید میتوانید از ترکیب شیمیایی دیگری به نامPEiTC [22] که بسیار نزدیک به ترکیب شیمیایی موجود در کلم بروکلی است و در سبزیهای دیگری نظیر کلم و شلغم نیز وجود دارد برای خلع سلاح عامل سرطانزا استفاده کنید.
مادهPEiTC از ایجاد سرطان ریه در اثر مواد شیمیایی سرطانزا در موشها جلوگیری میکند (طبق گزارشGary Stoner از دانشگاه ایالتی اوهایو). به این ترتیب که خود را مانند یک بره در اختیار آنزیمهای گوشتخوار سلولها به نامP 054 S میگذارد. کارP 054 S این است که خود را به موارد سرطانزا که از طریق خوراک، آشامیدنی، هوا، دود و غیره وارد بدن میشوند، میچسباند و آنها را به قطعاتی تقسیم
ص: 25
میکند که به هسته سلولها میچسبند و موجب ایجاد موتاسیون در ژنها میشوند و در حالتهای بدتر راه پیشرفت سرطان را هموارتر میسازند ولی مواد شیمیایی گیاهی کلم و شلغم خود را به داخل فکهای خطرناک مواد شیمیاییP 054 S میاندازند و مانع ایجاد مواد سرطانزا بهوسیله این آنزیمها میشوند و در حقیقتPEITC هسته سلولیDNA را از حمله خطرناک مواد سرطانزای موجود در دود توتون حفظ میکند. و فیتوکیمیکال دیگری به نام اسید الاجیک 23] که در توت فرنگی و انگور و انواعی از تمشک وجود دارد نیز موارد سرطانزا را قبل از اینکه بتوانند بهDNA سلولها حمله کنند، خنثی مینمایند.
حتی اگر این دفاعهای ابتدایی مؤثر نباشند، باز اسیدهای دیگری برای مبارزه با سرطان وجود دارد که در این مورد نیز باز فیتوکیمیکالها به کمک میآیند. یک تومور کوچک هیچ وقت کسی را نمیکشد، خطر در مورد تومورهای بزرگ و تکههای بزرگ گوشت است که رشد میکنند، به جریان خون وارد میشوند و گروههای خطرناکی به تمام بدن میفرستند و به این ترتیب است که سرطان پروستات و پستان و سایر تومورها به صورت کشنده در میآیند. نکته قابل توجه این است که تومورهای اولیه یا تکه گوشتهای اولیه بدون وجود راههای تدارک مواد حیاتی نمیتوانند رشد کنند و اینها از طریق عروق مویین که اکسیژن و سایر مواد غذایی را به سلولهای آنها میرسانند عمل میکنند. سال گذشته محققان آلمانی گزارش کردند که در دانه سویا یک ترکیب شیمیایی گیاهی کشف شده است که از تشکیل این راههای ورود جلوگیری میکند این ترکیب شیمیایی به نام ژنی ستئین 24] معروف است و شاید بتوان روزی آن را در آزمایشگاه و بهطور انبوه تولید کرد و در دسترس بیماران قرار داد.
اثر منفی عدم وجود ماده شیمیایی طبیعی در رژیم غذایی را میتوان در ژاپنیهایی
ص: 26
که به کشورهای دیگر مهاجرت میکنند و رژیم غذایی آنها تغییر میکند، مشاهده کرد، زیرا آنها کمتر از گذشته از فرآوردههای سویا استفاده میکنند و به همین علت در مدت دو تا سه سال احتمال ابتلای به سرطان پروستات در آنها زیاد میشود. به این ترتیب وجود ژنیستئین موجب میشود که تومورهای کوچک از وجود عروق مویین که برای رشد آنها مواد غذایی و اکسیژن برساند محروم میشوند و دیگر رشد نمیکنند.
هورمونهای بیضرر
کارشناس گیاه درمانی و محققان با بررسی و کنجکاوی در خزانه غنی مملو از ترکیبات شیمیایی شفابخش گیاهان، هر روز تحفه و هدیه تازهای برای درمان ناراحتیهای بشر پیدا میکنند.
اخیرا در گیاه گل کلم و همچنین در سایر گیاهان خانواده کروسیفر یک ترکیب شیمیایی دیگر یافتهاند که به نظر میرسد از طریق عمل کردن روی عامل تدارک هورمون استروژن، خطر سرطان پستان را از بین میبرد. این عامل که به نامIndole -3 -carbinol شناخته میشود تولید آنزیمهایی را تحریک میکند که آن آنزیمها موجب میشوند بجای تولید شکلهایی از هورمونهای استروژن که با سرطان پستان ارتباط دارند، هورمونهای استروژن بیخطر تولید شود. مقداری از این مادهIndole -3 -carbinol که در نصف یک گل کلم متوسط وجود دارد کافی است که این مشکل را حل کند. در این مورد به توصیه و نظر دکترGeorge Bailey استاد مواد غذایی در دانشگاه ایالتی اورگن، نیز باید توجه شود. نظر او این است که در صورت تهیه قرصهایی ازIndole -3 -carbinol باید دانست که مصرف چنین قرصهای با دوز بالا ممکن است خطر ابتلای به سرطانها را افزایش دهد.
ص: 27
پیاز و سیر دارای ماده شیمیایی گیاهی آلیلیک سولفید[25] هستند و این ماده گروهی از آنزیمها را فعال میکند که عوامل سرطانزا را بیضرر میکنند.
در فلفل قرمز تند مادهای است به نام کاپسائیسین 26] که مانع چسبیدن و اتصال مولکولهای سمی به هسته سلولهاDNA شده و به این ترتیب مانع آغاز سرطان میشود، همین کار را ماده شیمیایی دیگری در زردچوبه و زیره انجام میدهد.
سرانجام بطور کلی میتوان گفت که اغلب میوهها و سبزیها از انواع توت و توت فرنگی تا سیبزمینی و خیار و مرکبات هم دارای مواد شیمیایی به نام فلاونوئید[27] هستند و این مواد مانع آن میشوند که هورمونهای سرطانزا روی سطح سلولها مستقر شوند.
در اینجا این نکته قابل ذکر است که با تمام تواناییهایی که فیتوکیمیکالها یا مواد شیمیایی گیاهان دارند، نباید تصور کرد که با استفاده از آنها فرد در هر شرایطی، با هر رژیم غذایی نامناسب، همچنین اعتیاد به دخانیات و ... از ابتلا به سرطان و سایر بیماریها مصون است خیر، متأسفانه اینطور نیست، زیرا دیده شده حتی اشخاصی که در تمام عمر گیاهخواری کرده ولی رعایت سایر نکات و توصیههای بهداشتی لازم را نکردهاند نیز به سرطان مبتلا شدهاند.
بررسیهایی نشان میدهد که تنها خوردن چند ویتامین و ضد اکسیدکننده حتی در درازمدت، برای مقابله با آسیبهایی که در اثر سیگار کشیدن سنگین به بدن وارد میشود به هیچ وجه مؤثر نمیباشد. به آزمایش زیر که در مؤسسه ملی سرطان امریکا و مؤسسه ملی بهداشت فنلاند انجام شده است توجه فرمایید.
در این آزمایش 29000 نفر مرد فنلاندی بالاتر از 50 سال که همه آنها در درازمدت معتاد به سیگار بودند، در مدت 8- 5 سال مورد بررسی قرار گرفتهاند. این عده به چهار گروه تقسیم شده و به هر گروه مادهای به شرح زیر دادهاند.
به یک گروه فقط بتاکاروتن (مقدار 20 میلی گرم یا حدود 333/ 33 واحد
ص: 28
بینالمللی در هر روز)؛ به گروه دوم فقط ویتامین (50 میلی گرم در روز)؛ به گروه سوم ویتامین و بتاکاروتن و در آخر به گروه چهارم فقط پلاسبو[28] داده شده است. و نتیجه با اینکه ویتامین و بتاکاروتن هر دو از ضد اکسیدکنندههای قوی هستند و دانشمندان طرفدار آنها مدعی هستند که با پیری و سرطان و سایر بیماریها مبارزه میکنند ولی بر گروه منتخب در این آزمایش هیچ نوع دیگر مثبت نداشتند. مردانی که تحت رژیم بتاکاروتن بودهاند 18 درصد بیشتر از گروهی که بتاکاروتن نمیخوردند و به آنها فقط پلاسبو داده میشد مبتلا به سرطان ریه شدهاند. و گروهی که به آنها ویتامین داده میشد 50 درصد بیشتر مبتلا به سکته و خونریزی مغزی شدهاند (که به نظر محققان مقدار 50 میلی گرم ویتامین زیاد بوده و شاید 30 میلی گرم باید باشد). ولی احتمال ابتلای به سرطان پروستات را کاهش داده است.
و در نتیجه در گزارش محققان این آزمایش آمده است که در این آزمایش خوردن مکملهای ضد اکسیدکننده نه تنها مانع بروز بیماری نبودهاند بلکه کار را بدتر کردهاند.
بنابراین اعتقاد عمومی بر این است اشخاصی که نمیتوانند سیگار را ترک کنند و ریه خود را در معرض هجوم 43 نوع ماده خطرناک سرطانزای موجود در توتون قرار میدهند، نباید که به فکر استفاده از ضد اکسیدکنندهها باشند و از این دو نوع ماده شفابخش گیاهی انتظار شفا داشته باشند زیرا ضد اکسیدکنندهها تأثیری بر روی این اشخاص ندارند.
خلاصه این فصل را میتوان از اظهارنظر دکترGladys Block ، نسجشناس دانشگاه برکلی در کالیفرنیا، استنتاج کرد:
«داشتن غذایی که شامل مقدار قابل ملاحظهای میوه و سبزی باشد بسیار مفید است.
این نظریهای است که تمام دانشمندان طب سنتی به آن معتقد بودند و تحقیقات علمی جدید نیز آن را تأیید مینماید».
ص: 29
در حال حاضر با اینکه هنوز تحقیقات دراز مدتی خاصیت و تأثیر فیتو کیمیکال خاصی را در مورد پیشگیری قطعی سرطان در انسان روشن نساخته است ولی در 200 تحقیقات آزمایشگاهی که انجام شده رابطه قوی بین رژیمهای شامل مقدار زیادی میوه و سبزی با کاهش خطر ابتلای به سرطان تأیید شده است. در چنین رژیمهایی لازم نیست که فقط از بروکلی و سایر انواع کلم استفاده شود بلکه سایر میوهها و سبزیها نظیر انواع توت، توت فرنگی و تمشک و نظایر آن و یا چند خوشه انگور و آناناس و سبزیهایی نظیر هویج، سیبزمینی شیرین، سیبزمینی معمولی، و سبزیهایی با برگ سبز تیره که همه دارای هزاران فیتو کیمیکال هستند میتوانند در این رژیمها مؤثر باشند.
عدهای فکر میکنند که خوردن غذاهایی که قسمت عمده آنها شامل میوه و سبزی باشد از نظر طعم و مزه و یکنواختی ممکن است خستهکننده و غیر عملی باشد و میگویند اگر در آینده فیتو کیمیکالهای لازم به صورت قرص درآید که در هر روز با خوردن چند قرص کار تمام شود و از غذاهای خوشمزه معمولی استفاده نمایند شاید بهتر باشد ولی این روش درست نیست و بعلاوه آیا خوردن چند قرص در هفته بهتر است و یا چند وعده غذا از میوهها و سبزیهای تازه و مطبوع که با چاشنیهای گیاهی نظیر روغن زیتون و آب لیمو ترش و سایر میوههای خوشمزه به صورت لذیذی تهیه شوند، مسلما روش طبیعی اخیر ترجیح دارد.
بههرحال هر کاری که لازم است ممکن است کموبیش انجام شود ولی آنچه که باید توجه شود اخطار شدیدی است که بررسی گسترده فنلاندیها نشان میدهد «سیگار کشیدن بخصوص در ابعاد سنگین خطرناک است و اثر هر نوع رژیم مفید حیاتی را نیز خنثی میکند».
حال ببینیم طرفداران استفاده از مکملها به صورت قرصهای ویتامین و ضد اکسید کنندهها و غیره چه میگویند. پس از اینکه آزمایش محققان فنلاندی روی 29000 نفر مرد مبتلا به سیگار منتشر شد، و در نتیجه آن اعلام گردید که مصرف قرصهای
ص: 30
ویتامین و بتا کاروتن نه فقط اثر مثبتی برای این مردان نداشته بلکه آثار منفی نیز در سلامت آنها به جای گذارده است. گفتوگو بین طرفداران و مخالفان این نظر آغاز شد. طرفداران مصرف مکملها میگویند که این نتیجه به این معنی نیست و ثابت نمیکند که بهطور کلی این مکملها بیثمر و خطرناک هستند و نتیجهای که باید از این آزمایش گرفت این است که بهطور کلی دارو یا قرص نمیتواند جانشین فهم و شعور انسان شود.
در اینکه این ویتامینها برای حفظ سلامت انسان در مواردی اثر مثبت دارند، شکی نیست. هیچکس نمیتواند منکر این شود که فولیک اسید[29] که یکی از اعضای خانواده ویتامین میباشد برای پیشگیری از نقایص مادرزادی بچهها اثر مثبت دارد و بررسیهای نسجشناسان که تحقیقات وسیعی در وجود رابطه بین رژیمهای غذایی و بیماریها نمودهاند نشان میدهد که ویتامین میتواند در کاهش خطر سرطانهای دهان و گلو و معده اثر مثبت داشته باشد، یا ویتامین ممکن است در پیشگیری از سرطان پستان و روده و رحم و پروستات مؤثر باشد و ویتامین ممکن است در کاهش خطر بیماریهای قلبی مؤثر باشد. و با اینکه در آزمایش فنلاندیها مصرف بتا کاروتن (ویتامین گیاهی) برای حمایت معتادان به سیگار از ابتلا به سرطان ریه بیاثر نشان داده شده ولی در بیش از 20 تحقیق دیگری که نسجشناسان انجام دادهاند، ارتباط بین مصرف زیاد بتا کاروتن با کاهش سرطان نشان داده میشود. اشکال این بررسیها این است که در مورد علت و معلول بحثی نمیشود و اصولا روابط علت و معلول مطرح نمیشود.
خوراکیهایی که دارای مقدار زیادی از یک نوع ویتامین هستند مسلما دارای صدها نوع مواد شیمیایی مغذی مفید دیگر نیز میباشند. و ممکن است اشخاصی تصور کنند که با خوردن زیاد نوعی خوراکی، ویتامین خاصی که در آن است را به مقدار زیاد مصرف کردهاند. درحالیکه در عین حال از سایر موادی که در این خوراکی هست
ص: 31
نیز زیاد مصرف کردهاند و شاید اثر مثبت دیده شده برای کنترل بیماری در نتیجه وجود سایر مواد بوده است نه تنها اثر آن ویتامین بخصوص. بههرحال سازمان خوراک و داروی امریکا(FDA) به عنوان یک داور متخصص و مسئول، توصیه میکند که مصرف خوراکهای طبیعی که دارای مقدار زیادی ویتامین و بتا کاروتن هستند برای پیشگیری سرطان بسیار مفید است و به همین دلیل تجویز میکند، هر روز حتی الامکان 5 وعده از میوهها و سبزیها استفاده شود.
در تحقیقات فنلاندیها نشان داده میشود که مصرف نوعی خاص ویتامین با دوز معین در مورد اشخاص معتاد به سیگار اثر مثبتی نداشته است، ولی معلوم نیست که اگر دوز این نوع ویتامین و مدت زمان مصرف آن متفاوت بود باز همین اثر را میگذاشت و یا آثار متفاوتی داشت. کما اینکه طبق گزارش کارشناسان و محققان مؤسسه ملی سرطان امریکا در تحقیقی که در سال گذشته در چین به عمل آمده، رژیم غذایی شامل مکملهای ویتامین، بتا کاروتن و عنصر معدنی سلنیوم خطر ابتلای به سرطان را در مورد 2900 نفر مرد بالغ چینی 13 درصد کاهش داده است. بههرحال در حال حاضر تعداد زیادی تحقیق در جهان در جریان است که دقیقا آثار مصرف مکملها را برای مردم روشن خواهد کرد و ما دام که نتایج این تحقیقات روشن نشده و روایت مثبت بودن اثر مصرف مکملها از طرف دانشمندان بهطور متواتر نرسد، از مصرف این مکملها جز هدر دادن پول نمیتوان نتیجه دیگری انتظار داشت.
راز توفیق سلولهای سرطانی از نظر دانشمندان
درحالیکه کارشناسان شیمی، تحقیقاتی را آغاز کردهاند تا معلوم شود چرا و چطور وجود موادی خاص در خوراکیها از شروع سرطان جلوگیری میکند، گروه دیگری از محققان در تلاش هستند که اصولا از مکانیسم بدخیم شدن سر در بیاورند.
در یک تحقیق علمی جدید در مورد بررسی اسپرم که در گزارش کارهای آکادمی ملی علوم امریکا منتشر شده است، محققان امریکا و کانادا اعلام کردهاند که سلولهای
ص: 32
تومور انسان نوعی آنزیم جاودانساز[30] تولید میکنند به نام تلومراس 31] البته این کشف ممکن است به این زودیها در سطح عملی کلینیکها پیاده نشود ولی بهطور علمی یک روش جدید درمانی اساسی را برای سرطان پیشنهاد میکند. اگر آنزیم تلومراس آنطور که در برخورد اولیه به نظر رسیده در مکانیسم سرطانی شدن تا این اندازه سهم داشته باشد، درمان سرطانها موکول خواهد شد به متوقف کردن فعالیت این آنزیمها که آن هم ممکن است به آسانی و یا خیلی مشکل صورت گیرد. در قلب این دست یافته علمی یک مولکول تاریک و نامعلوم ولی مقتدر وجود دارد که نام آن تلومر[32] است.
تلومرها ناف رشتههایDNA را تشکیل میدهند که مانند سر پلاستیکی بند کفش به انتهای کروموزومها میچسبند و باعث میشوند که در جریان تقسیمهای سلولی، سلولها دست نخورده باقی بمانند. هربار که یک سلول معمولی تقسیم میشود کروموزومهای آن تعدادی از تلومرها را از دست میدهند و پس از چند بار تقسیم شدن همینکه تلومرها بکلی از بین رفتند (معمولا پس از 100- 50 بار تقسیم سلولی) کروموزوم منهدم شده و سلول میمیرد. ولی وقتی که سلولهای سرطانی شروع میکنند بهطور غیر قابل کنترل تقسیم و تکثیر شوند، تلومرها خیلی زود فرسوده میشوند ولی به جای اینکه بکلی از بین بروند، به صورت کوچک و فرسوده در کنار کروموزوم تثبیت شده، و تکثیر و تقسیم سلولی همچنان ادامه مییابد. حال ببینیم که سلولهای سرطانی چطور این کار عجیب را انجام میدهند. دانشمندان در تحقیقاتی در سال 1985 نشان دادهاند که ارگانیسمهای تک سلولی بتدریج که تلومرهای کهنه از بین میروند از وجود آنزیم تلومراس برای تولید تلومرهای جدید استفاده میکنند. ولی تا به حال این آنزیم در نسج انسان مشاهده نشده است.
اخیرا تحقیقی به سرپرستی دو زیستشناسCalvin Harley وSilvia Bacchetti
ص: 33
انجام شده است، در این تحقیق که در دانشگاه مک ماستر[33] در اونتاریو و به همکاری کمپانی گرون 34] در کالیفرنیا اجرا شده است، محققان سلولهایی را که از تومورهای پیشرفته تخمدان گرفته شده بود با سلولهای عادی که از بیماران سرطانی و از اشخاص سالم گرفته شده بود، مقایسه کردند. نتیجه بسیار جالب بود، درحالیکه هیچیک از سلولهای سالم آنزیم تلومراس تولید نکرده بودند ولی تمام سلولهای گرفته شده از تومور، آنزیم تولید کرده بودند. و همان طور که انتظار میرفت سلولهایی که دارای تلومراس زیادی بودند و محققان مدت درازی آنها را در محیط کشت نگه داشتند تا مرتبا تکثیر شوند، تلومرها را بهطور ثابت نگه داشته بودند.
البته این آزمایش فقط در مورد سرطان تخمدان انجام شده است ولی دکترHarley اعلام کرده است که بزودی نتایج آزمایشهایی که در مورد سایر سرطانها نیز در جریان دارد گزارش خواهد کرد تلاشی که باقی میماند این است که بررسی شود آیا خاصیت متوقف کردن فعالیت آنزیم تلومراس، روند بدخیم شدن را متوقف میکند یا خیر؟ از نظر تئوری معلوم نیست این روش در مقایسه با سایر روشهای درمانی توفیق بیشتری داشته باشد زیرا یک دارویی که احتمالا فعالیت و عمل آنزیم تلومراس را متوقف میکند، قاعدتا موجب میشود که سلولهای سرطانی پیر شده و طبعا بمیرند. و چون سلولهای عادی و نرمال (احتمالا به استثنای سلولهای اسپرم و تخمکها) تلومراس به کار نمیبرند قاعدتا از هرگونه آثار سمی جان به در میبرند. و مشکل در اینجاست که هیچ کس نمیداند چطور چنین دارویی بسازد زیرا کسی نمیداند دقیقا این آنزیم کارش چیست و چطور ساخته شده است.
در حال حاضر دانشمندان کمپانی گرون در کالیفرنیا هزارها ترکیب شیمیایی مختلف در لولههای آزمایشگاهی تحت بررسی دارند به این امید که شاید روزی موفق شوند یک ماده متوقف کننده تلومراس تهیه کنند.
ص: 34
Herlay
پیشبینی میکند که ظرف سه سال آینده چیزی به دست خواهند آورد که روی انسانها امتحان کنند. و او معتقد است که بررسی روی تلومرها در دراز مدت نتایج درخشانی نه تنها برای درمان بهتر انواع سرطان بلکه برای درمان انواع ناراحتیهای ناشی از پیری مانند چین و چروک پوست و همچنین ناراحتیهای قلبی در اختیار بشر خواهد گذاشت.
ص: 35
اسپیرولینا[35] مهمترین خوراکی اصیل مغذی برای رژیمهای غذا درمانی
اشاره
اسپیرولینا یک آلگ ساده یک سلولی است که در آبهای قلیایی شیرین گرم، خوب رشد میکند. اسپیرولینا از کلمه لاتین اسپیرال 36] یعنی پیچ پیچ که نشان دهنده شکل آن در هنگام چرخ خوردن است، مشتق شده است.
موجودات زنده یک سلولی نظیر اسپیرولینا اولین کارخانههای طبیعی مواد مغذی هستند که با استفاده از فتوسنتز نور آفتاب مواد غذایی ساخته و در خود ذخیره مینمایند. ساختمان ساده یک سلولی، این آلگ را یکی از غنیترین موجودات روی زمین برای تمرکز و ذخیره مواد مغذی ساده و خالص مورد احتیاج بشر ساخته و در عین حال یکی از سرشارترین منابع غذایی موجود در کره زمین است که تا به حال از آن برداشت قابل ملاحظهای نشده است.
مواد مغذی موجود در آلگ، خالصترین ماده اولیه خوراکی است که برای تک تک سلولهای موجودات زنده بزرگ لازم میباشد. جانوران دریایی بزرگ مانند نهنگ و همچنین تعداد زیادی از سایر انواع جانوران آبزی منحصرا با استفاده از
ص: 36
آلگهایی زندگی میکنند که آن را فیتو پلانکتون 37] مینامند. فیتو پلانکتونها انواع مختلف موجودات یک سلولی هستند که با جریانهای آب جابهجا میشوند.
برای بعضی از اشخاص خوردن غذای ساده و خالص یک آرزوست. زیرا مواد غذایی ساده خیلی کمتر در معرض آلودگیهای مختلف قرار میگیرد.
اسپیرولینا چیست؟
آلگها معمولا برحسب رنگ غالب در آنها به چند نوع تقسیم میشوند[38] و معمولا به آبی خاکستری، سبز، قرمز و قهوهای طبقهبندی میشوند. اسپیرولینا یکی از آلگهای آبی خاکستری است که در اثر وجود کلروفیل 39] سبز و فیکو سیانین 40] آبی در آنها به رنگ آبی خاکستری در آمدهاند.
در عین حال که آلگ اسپیرولینا از فامیل کلپ 41] است که معمولا آلگهای دریایی هستند ولی این آلگ یک گیاه دریایی نیست و آبهای شیرین دریاچهها و استخرهای زیستگاه مطلوب این آلگ، کمی شورتر از دریاچههای آب شیرین دنیا میباشند به طوری که انواع دیگری از موجودات ذرهبینی نمیتوانند براحتی در اینگونه زیستگاهها زندگی کنند. جالب این است که برخی گونهها از این آلگ به زندگی در صحراها عادت کرده و تطبیق داده شدهاند و این در مواردی است که آببندهای زیستگاههای آنها تبخیر و خشک شدهاند و آلگهایی که در آن آبها زندگی میکردند بتدریج با کم شدن آب و سرانجام خشک شدن آببند به صورت آلگهای صحرایی در آمده و حتی روی سنگهایی با حرارت 65 درجه سانتیگراد به زندگی بدون فعالیت و در حال خواب ادامه میدهند. البته در این شرایط آلگهای آبی خاکستری طبیعی به
ص: 37
رنگ سفید در آمده و طعم شیرینی به خود میگیرند زیرا در حدود 71 درصد پروتئین آنها در این شرایط گرما به قندهای پولی ساکارید[42] تبدیل میشود به طوری که عدهای از دانشمندان فکر میکنند که ماده معروف منّ 43] که در صحرای سینا در جریان راهپیمایی و عبور قوم بنی اسرائیل 44] از این صحرا به دنبال خشکسالی شدید بهطور معجزهآسایی روی سنگهای صحرا ظاهر شدند و مورد استقبال این قوم به عنوان یک غذای بسیار مطبوع شیرین مانند شیرینی عسلی قرار گرفت، شاید یک شکلی از این آلگها در حال خواب بوده است.
این توانایی آلگ اسپیرولینا که میتواند در عین حال در محیطهای گرم و قلیایی نیز به زندگی خود ادامه دهد، جنبه خالص بودن و بهداشتی این آلگ را نشان میدهد.
زیرا در این شرایط سخت هیچ موجود دیگری نمیتواند زنده باشد که موجب آلودگی آبهای محل زندگی این آلگ شود. و در حقیقت آلگ اسپیرولینا یکی از تمیزترین و خالصترین مواد مغذی استریل است که در طبیعت یافت میشود.
ارزش غذایی اسپیرولینا
آلگ اسپیرولینا دارای مقدار زیادی پروتئین است که برحسب شرایط زندگی این قارچ از 71- 65 درصد تغییر میکند. این پروتئین از پروتئینهای بسیار مرغوب است و از نظر بیولوژیک، پروتئین کامل تلقی میشود، زیرا هر هشت 45] اسید آمینه اساسی و ضروری را به نسبتهای لازم و مناسب داراست. از نظر مقایسه توجه نمایید که در گوشت گاو که از مواد غذایی غنی از پروتئین است فقط در حدود 22 درصد پروتئین
ص: 38
وجود دارد. اسپیرولینا یکی از روئیدنیهایی است که استثنائا منبع خوبی برای ویتامین 12 میباشد. توجه شود که این ویتامین معمولا در منابع حیوانی وجود دارد و در گیاهان وجود ندارد. میزان ویتامین 12 یک قاشق مرباخوری از اسپیرولینا 5/ 2 برابر مقدار مورد احتیاج روزانه بدن انسان است و این مقدار ویتامین 12 حدود دو برابر مقدار ویتامین 12 ای است که در یک پرس غذای جگر سیاه وجود دارد.
علاوه بر هشت اسید آمینه اساسی و ضروری، تعداد 12- 10 اسید آمینه غیر اساسی دیگر نیز در اسپیرولینا وجود دارد. البته توجه شود که منظور از اسیدهای آمینه غیر اساسی این نیست که لازم نیستند، معنی آن این است که در موارد احتیاج، بدن انسان میتواند آنها را در داخل بدن بسازد ولی اسیدهای آمینه اساسی و ضروری را بدن نمیتواند بسازد و باید با مواد غذایی وارد بدن شوند. اگرچه پروتئین، سنگ زیربنای حیات است ولی تعدادی مواد معدنی نیز هستند که به مقدار خیلی کم برای تأمین سلامتی و متابولیسم مطلوب، مورد نیاز میباشند و آبهایی که اسپیرولینا در آنها زندگی میکند طوری از رسوبات مواد معدنی خاکهای کهن و کوهها اشباع است که هیچ موجود زنده دیگری توانایی زیست در آن آبها را ندارد و چون اسپیرولینا در یک چنین آبهای قلیایی زندگی میکند مقدار زیادی مواد معدنی را در ساختمان سلولی خود ذخیره دارد. این مواد معدنی را که آلگ اسپیرولینا به مواد آلی طبیعی تبدیل میکند با اسیدهای آمینه موجود در این آلگ همبند شده و به شکل قابل جذب در بدن انسان در میآیند.
اغلب افراد با هدف مبارزه با کمبود مواد معدنی بدن از مواد معدنی غیر آلی استفاده مینمایند در صورتی که از نظر علمی بدن انسان قادر به جذب مواد معدنی غیر آلی نیست و بنابراین خوردن اینگونه مواد معدنی غیر آلی تأثیری در تأمین سلامتی این اشخاص ندارد.
ص: 39
مواد معدنی قابل جذب موجود در اسپیرولینا شامل زینک 46]، پتاسیم 47]، کلسیم 48]، منیزیم 49]، منگنز[50]، سلنیوم 51]، آهن 52] و فسفر[53] است. بعلاوه اسپیرولینا منبع غنی از ویتامینهای و ویتامین و کار و تنوئیدها و کلروفیل است.
ارزش درمانی اسپیرولینا
در عین حال که در اغلب کشورهای دنیا هیچگونه اطلاعی از این آلگ بسیار مفید در اختیار مردم نیست ولی در برخی ممالک به خواص معجزهآسای این آلگ واقف بوده و از آن استفاده میکنند. برای مثال مؤسسات بهداشتی و درمانی ژاپن و مکزیک توجه خاصی در این مورد داشته و از این آلگ برای رفع ناراحتیها و تأمین سلامتی مردم استفاده میکنند. تحقیقات علمی متعددی در آن کشورها نشان میدهد که مصرف این آلگ در عین حال که مکمل روشهای درمانی است، در مواردی که ریشه بیماریها کمبودهای مواد مغذی و عادات بد غذایی مزمن است، تأثیر ویژهای در بازگشت سلامتی دارد. بعلاوه در مورد بیماریهای متعددی تجویز این آلگ آثار درمانی داشته است که هنوز علت این شفابخشیها برای دانشمندان کاملا روشن نیست.
بهطور مختصر تعدادی از بیماریها که مصرف آلگ اسپیرولینا در درمان آنها بسیار مؤثر بوده است، به شرح زیر است.
دیابت 54]
تحقیقات نشان میدهد که قند سهل الهضم موجود در اسپیرولینا کمک میکند که سطح قند خون بهطور ثابت و یکنواخت نگه داشته شود و مواد مغذی متراکم موجود
ص: 40
در اسپیرولینا مانع ایجاد حالت اشتیاق مفرط به برخی غذاها در اشخاص میشود، در نتیجه با داشتن رژیم غذایی با اسپیرولینا وزن بدن کم و متعادل شده و نیاز به انسولین کاهش داده میشود. بهطور کلی مصرف اسپیرولینا علاوه بر اینکه شرایط ایجاد دیابت را بهبود میبخشد در عین حال قدرت توانایی بدن را نیز افزایش میدهد.
کمخونی
[55] وجود کلروفیل و ویتامین 12 و فولیک اسید و پروتئین مرغوب در اسپیرولینا باعث میشود که حجم گلبولهای قرمز و ظرفیت حمل اکسیژن در آنها، حتی ظرف یک ماه مصرف این آلگ افزایش یابد. خوردن اسپیرولینا در مورد کسانی که مدت درازی از خوردن مواد مهم ولی کم نیاز بدن محروم بودهاند بسیار مفید است و بعلاوه در مورد اشخاصی که در اثر ابتلا به کمخونی مقدار زیادی خون از دست دادهاند اثر ترمیمی سریعی داشته است.
بیماریهای کبدی
[56] در مواردی که کبد مورد حمله سموم مختلف قرار گرفته و یا به دلایلی عفونی شده باشد، بهترین رژیم برای کبد، خوردن پروتئین سهل الهضم و با کیفیت بالا و ویتامینهاست. تحقیقات دانشمندان ژاپنی در مورد التهابهای عفونی مزمن کبد و همچنین در موارد آغاز آسیبهای وارده به کبد در اثر اسراف در خوردن الکل، نشان میدهد که محتویات بسیار مغذی اسپیرولینا، توانایی کبد را برای مقابله با این آسیبها و ترمیم آن افزایش میدهد و معمولا پس از 6- 2 هفته مصرف این آلگ آثار بهبودی ظاهر میشود.
ص: 41
اولسرها
[57] در گزارش تحقیقات ژاپنیها که در مجله اخبار پزشکی ژاپن 58] منتشر شده، آمده است که خوردن دو گرم مکمل اسپیرولینا برای درمان علایم اولسرهای گاستریک (زخمهای معده) اثر بسیار محسوسی داشته است بعلاوه هفت مورد از نه مورد بیمارهای مبتلا به زخم اثنی عشر با مصرف اسپیرولینا کاملا درمان شدهاند و در دو مورد باقیمانده نیز مقدار زیادی بهبودی حاصل شده است.
کلروفیل موجود در اسپیرولینا کمک میکند که جدار تحریک شده معده آرام شده و پوششی روی آن ایجاد شود و مانع ترشحات مفرط و شدید پپسین شود و در نتیجه التهاب کاهش مییابد. تحقیقات دیگری نشان میدهد که در آلگ اسپیرولینا ماده مزافایرین 59] که از مهارکنندههای قوی ایجاد زخم در معده است وجود دارد.
ممانعت از کم شدن لوکوسیتها
معمولا درمانهای با پرتوهای هستهای و همچنین شیمی درمانی سرطان، غالبا منتج به کاهش شدید ناخواسته گلبولهای سفید مدافع بدن میشود و اضافه کردن این آلگ به رژیم غذایی آنها تا حدود زیادی مانع این کاهش میشود. بعلاوه بیمارانی که در جریان درمان سرطان هستند، با اضافه کردن این آلگ به رژیم غذایی آنها، کمتر حالت تهوع و خستگی احساس میکنند.
در مورد مسمومیتهای شدید از فلزهای سنگین
در قرن اخیر ژاپنیها به علت توسعه سریع صنعت که معتقدند به هر قیمتی باید انجام گیرد، بارها در معرض حوادث ناگوار انواع مسمومیتهای شیمیایی فلزهای سنگین قرار داشتهاند، تحقیقات نشان داده است که مصرف اسپیرولینا در رژیم غذایی آنها موجب
ص: 42
شده است که دفع تعدادی از آلودهکنندههای قوی نظیر کادمیوم، سرب و جیوه از بدن آنها با شتاب محسوسی افزایش یابد.
مبارزه با ضعف پیری
طبق نظر دانشمندان، غالب موارد ضعف سالخوردگان در نتیجه کمبودهای مواد مغذی در درازمدت است. درحالیکه کمبود مزمن یک ماده مغذی لازم برای بدن عامل مؤثر در فرسایش سریع مغزی و حافظه میباشد، طبعا پروتئین غنی و ویتامینها و مواد معدنی قابل جذب سرشار موجود در اسپیرولینا میتواند کمک مؤثری برای مبارزه با اینگونه ضعفهای سالخوردگان باشد. وجود اسیدهای آمینه کامل در اسپیرولینا موجب تحریک و تقویت مغز از نظر تولید کاتچولامین 60] که تنظیم کننده حالت فرح و شادی است میشود و به علاوه وجود قند اینوزیتول 61] در اسپیرولینا که قند لازم برای تقویت مغز است، کمک مؤثری برای افزایش هشیاری و حافظه سالخوردگان میباشد.
نتیجه
آلگ اسپیرولینا به عنوان یک منبع غنی پروتئین کامل و بکر و دست نخورده مورد توجه دانشمندان تغذیه و غذا درمانی میباشد. تا به حال در جهان کمبود مواد غذایی بهطور محسوس خود را نشان نداده است و با قبول اینکه در قسمتی از جهان گرسنگی بیداد میکند ولی در جمع کل دنیا، تولید مواد غذایی به شرط توزیع عادلانه آن شاید تا قرنها برای تعداد جمعیت دنیا کافی باشد، به همین علت مصرف آلگها هنوز مورد توجه مردم دنیا نمیباشد مضاف به اینکه آلگها از نظر طعم و مزه قادر به رقابت با فرمولهای غذایی خوشمزه فعلی مردم دنیا نمیباشند. ولی بههرحال این
ص: 43
حالت به سبب تغییر شرایط اقتصادی و فشار افزایش جمعیت شاید در قرنهای آینده تغییر نماید. و در آن زمان بشر مسلما نخواهد توانست از مصرف آلگها که غنیترین منبع مواد غذایی موجود در دنیا میباشند به سبب بیمزگی صرفنظر نماید و در نتیجه در آن دوران استخراج و تولید و توزیع آلگ و تهیه آن به صورت مواد غذایی دلخواه قطعا در برنامههای کشورها قرار خواهد گرفت.
ولی در حال حاضر برای مردمی که علاقهمند به درمان اغلب ناراحتیهای خود از راه تغذیه هستند آن زمان فرا رسیده است و آنها میتوانند از آلگ اسپیرولینای آماده استفاده نمایند. این آلگ به شکل مکملهای دارویی به صورت تجارتی تهیه شده و در بازارهای گیاه درمانی ژاپن، اروپا، امریکا و تعداد زیادی از کشورها برای فروش عرضه میشود.
ص: 45
بابونه گیاهی شفابخش برای درمان دهها بیماری
جدیدترین مطالعات و تحقیقات بینالمللی در مورد مواد شیمیایی و خواص درمانی بابونه کبیر
بابونه گیاهی است از خانوادهCompositae . این خانواده شامل حدود 18000 گونه میباشد که در سرتاسر گیتی پراکنده است. در ایران گونههای متعددی از آن به صورت وحشی میرویند. گونه دارویی بابونه که نام علمی نوع وحشی آنTanacetum Parthenium است یک گیاه بوتهای چند ساله است که بلندی آن تا یک متر میرسد و خیلی پر شاخه است. دارای برگهای زیادی به صورت بریده بریده است که هر برگ معمولا 8- 5 سانتیمتر طول دارد. گلهای آن به شکل گروهی در قسمت بالای بوته ظاهر میشود. گلبرگها به رنگ زرد اغلب دارای خطوط سفیدی میباشد و در قسمت وسط طبق زرد رنگ گل قرار دارد.
بابونه دارای بوی قوی است، بخصوص وقتی که برگ و گلها خرد و له شوند رایحه آن بیشتر استشمام میشود. این گیاه دارویی بسیار جالب از روزگاران کهن مورد شناخت بشر بوده و برای درمان بیماریها از آن استفاده میشده است. شیخ الرئیس ابو علی سینا و رازی و سایر حکمای ایرانی آن را برای کنترل و درمان انواع متعددی از
ص: 46
ناراحتیها به کار میبردند (معارف گیاهی، ج 5، ص 96).
دیوسکوریدس پزشک و طبیعیدان عهد باستان یونان از این گیاه برای درمان مالیخولیا و التهابهای احتقانی ریوی استفاده میکرده است. در 1633 میلادی کارشناس گیاه درمانی انگلیسی به نام ژرارد اظهار عقیده نموده است که این گیاه برای اشخاصی که در سر خود احساس سبکی و گیجی کنند و همچنین در شفای بیماری 62]St Anthonys Fire و بطور کلی برای کنترل انواع التهابها و ورمهای گرم اثر مثبت دارد.
در سال 1772 دکترJohn Hill در کتابش با عنوان گیاه درمانی برای خانوادهها نوشت که اثر این گیاه در کنترل سردردهای شدید معجزه آسا است.
طرز عمل بابونه در بدن
اخیرا در دنیا معمول شده است به روشهای پزشکی قدیمی نظیر درمان با گیاهان، درمان با روش «هوموپاتی»، درمان با روش طب سوزنی و درمان با روشهای طبیعی از قبیل انواع ماساژها و آب درمانی و غیره، روشهای جایگزین پزشکی(Alternative Medicine) گویند. البته این اصطلاح بیشتر در محافل پزشکی مغرب زمین گفته میشود. در صورتی که این روشها (به استثنای هوموپاتی) همه از هزارها سال قبل در دنیا معمول بوده و پزشکی با کاربرد داروهای شیمیایی مصنوعی یعنی پزشکی که در حال حاضر در دنیا بهطور غالب مرسوم است، روش جدیدی است که از زمان پاراسلس 63] یعنی از حدود 450 سال پیش معمول شده، پس در حقیقت این پزشکی جدید رسمی دنیا باید پزشکی جانشین خوانده شود. ولی به هر حال پس از جنگ جهانی دوم به سبب آثار معجزه آفرین کاربرد پنیسیلین در
ص: 47
جریان جنگ، بتدریج پزشکی سنتی به کنار گذارده شد.
در حال حاضر با تحقیقات وسیعی که مجددا در مورد خواص درمانی گیاهان در دنیا آغاز شده که تقریبا میتوان گفت دوره رنسانس طب سنتی است و با توجه به اینکه پزشکی شیمیایی جدید و معمول دنیا نتوانسته جوابگوی تعداد زیادی از مسائل پزشکی باشد، و همچنین به سبب عوارض جانبی داروهای شیمیایی که در برخی موارد خیلی شدید است، همه باهم موجب شده است که کمکم روش طب سنتی و درمان با گیاهان جای خود را در این صحنه رقابت از نو باز یابد.
بابونه کبیر چون قرنها به عنوان معرق و برای کاهش تب مصرف میشده است و به علت شهرت فراوانی که در کنترل سردرد میگرن و دردهای آرتروز دارد، دانشمندان قرن بیستم را به این فکر واداشت که عمل بابونه در بدن ممکن است نظیر عمل آسپیرین باشد که آن هم در کاهش ناراحتیهای فوق کموبیش مؤثر است.
پروستا گلاندینها[64] مواد شیمیایی هستند که به مقدار خیلی جزئی در بدن انسان وجود دارند. این مواد دارای انواع متعددی است که هرکدام وظیفه و عمل خاصی را در بدن انجام میدهند. پروستا گلاندینها به عنوان عاملان و پیامآوران موضعی در پروسه ایجاد التهابها نیز شهرت دارند به این معنی که ورود خون به قسمتهای خاصی از نسوج را کنترل مینمایند و به این ترتیب موجب کاهش یا قطع عکس العملهای التهابی بدن میشوند. این امر خیلی مهم است زیرا موجب تنگ شدن یا گشاد شدن عروق مغزی میشود که ارتباط با سردردهای میگرنی دارد. تنگ شدن عروق باعث میشود که خون کمتری به قسمتهای مختلف مغز وارد شود و گشاد شدن عروق میتواند باعث احساس فشار، پری یا کوبیدن در سر شود (احساسی که اغلب مبتلایان به سردرد تجربه میکنند). درحالیکه عکس العملهای التهابزای بدن موجب درد و ورم و حتی تغییر شکل مفاصل و سایر نسوج در بیماری آرتروز میشود، مشخص شده است که
ص: 48
مصرف بابونه موجب کاهش درد در این نوع بیماری است.
یک نکته جالب این است که عامل مهم فعال در بابونه کبیر مادهای است به نام پارتنولید[65] این ماده نه فقط پروستا گلاندینها را مهار میکند بلکه موجب مهار لوکوترینها[66] نیز میباشد. لوکوترینها، موادی با آثار ملایماند که عامل تحریک حساسیتهای آلرژیک در بدن میباشند.
علاوه بر عمل فوق به نظر میرسد که بابونه کبیر عامل مهار کننده آمینها[67] نیز هست. آمینها موادی هستند که ظاهرا در مرحله اول حمله میگرن زیاد تولید میشوند و برخی غذاها که دارای آمینهای مشابه هستند به نام غذاهای محرک شروع میگرن شناخته شدهاند مانند قهوه، شکلات و برخی غذاهای سرخ شده.
ماده پارتنولید در حرارت مقاوم نیست بنابراین بهترین نوع مصرف بابونه کبیر روشی است که گیاه مورد مصرف حرارت کمتری ببیند یعنی با حد اقل حرارت تهیه شود. و بهترین روش تهیه آن روش خشک کردن در اثر انجماد[68] است. مصرف برگهای تازه گیاه مؤثرترین روش و در عین حال ارزانترین نوع مصرف آن است زیرا برگهای 3- 2 گیاه کافی است که مصرف یک عمر یک نفر را تأمین کند ولی باید توجه شود که مصرف برگهای تازه گیاه ممکن است در بعضی اشخاص عکس العملهای آلرژیک داشته باشد. دم کرده گیاه با حرارت زیاد ممکن است به مواد عامل آن صدمه بزند.
در مورد دردهای میگرن و آرتروز، بابونه آثار مثبتی نشان داده است و در مقایسه با آسپرین که از داروهای ضد درد معمولی است بابونه کبیر بهتر است زیرا ضمن اینکه درد را کاهش میدهد عوارض جانبی نظیر آسپیرین ندارد. زیرا آسپیرین ممکن است موجب خونریزی در معده شود. و اشخاص مبتلا به اولسر معده و حتی گاستریت نمیتوانند مصرف کنند. سایر داروهای شیمیایی ضد درد نیز نه فقط اعتیادآور هستند
ص: 49
بلکه اغلب عوارض منفی آنها نیز شدید است. بابونه کبیر در سایر موارد نیز کاربرد دارد. تحقیقات علمی نشان میدهد که بابونه در کاهش ناراحتی پزوریازیس 69]، اسپوند یلوزیس 70]، گرفتگیهای عادت ماهیانه، ناراحتیهای دوران یائسگی، حساسیتهای مختلف، فشار خون بالا و ناراحتیهای ستون فقرات نیز مؤثر است. اشخاصی که از بابونه کبیر به عنوان ضد درد مصرف میکنند میتوانند براحتی به کارهای عادی زندگی مشغول باشند. مثلا میتوانند بدون هیچ عارضهای رانندگی کنند.
برای اطلاع از مشروح سایر خواص دارویی بابونه به (معارف گیاهی ج 5) برای درد آرتروز در مفاصل مراجعه فرمایید.
چکیده
خواص درمانی بابونه:
- کاهش تب و معرق؛
- کنترل سردرد و سردرد میگرنی؛
- کاهش دردهای آرتروز؛
- کاهش ناراحتیهای پوستی پزوریازیس؛
- رفع گرفتگیهای عادت ماهیانه؛
- رفع ناراحتیهای دوران یائسگی؛
- کاهش فشار خون؛
- کاهش ناراحتی ستون فقرات؛
- آرامبخش؛[71]
معارف گیاهی ؛ متنج8 ؛ ص49
رفع سرگیجه؛
- رفع بیماریSt Anthony's Fire و
- کمک به هاضمه
ص: 51
گیاه سابال داروی طبیعی و مؤثر برای ناراحتی پروستات
مقدمه
پروستات و ناراحتیBPH
[72] پروستات غدهای منفرد است در ابعاد یک شاه بلوط که در قسمت زیر مثانه واقع شده و دور حالب را احاطه کرده است. وظیفه و فونکسیون پروستات ترشح مایعی است که موجب میشود جدار داخلی حالب لیز شده و تحرک و عبور اسپرم تسهیل شود. مقدار این مایع که ترشح میشود در حدود 30 درصد حجم مقدار اسپرم است که از حالب عبور مینماید. حدود 60 درصد مردان بین سنین 60- 40 سال مبتلا به ناراحتی بزرگ شدن خوشخیم غده پروستات میشوند. این ناراحتی را در اصطلاح پزشکیBPH میگویند.
علائم بزرگ شدن خوشخیم غده پروستات عبارتاند از:
1. بزرگ شدن و رشد غیر طبیعی غده که اغلب موجب میشود به مجرای عبور اسپرم و ادرار فشار آورده و این فشار گاهی مشکلاتی برای جریان طبیعی ادرار ایجاد
ص: 52
مینماید و در شکل حاد آن ممکن است موجب انسداد مجرا شود.
2. در شکل حاد آن باعث شب ادراری مکرر و مانع خواب میشود و گاهی، موقع عبور ادرار در مجرا ایجاد سوزش میکند.
3. ممکن است موجب تجمع ادرار در مثانه شود و تخلیه کامل صورت نگیرد.
4. ممکن است در تداوم جریان دفع ادرار خلل وارد شود. ناراحتی بزرگ شدن خوشخیم پروستات باید معالجه شود زیرا در صورت معالجه نشدن ممکن است ایجاد عفونت باکتریایی نموده و باعث التهاب عفونی مزمن پروستات 73] گردد که معمولا همراه با لرز و تبهای خیلی بالا خواهد بود. تجمع ادرار در مثانه و عدم دفع کلی و به موقع آن حتی اگر بهطور ناقص باشد منتج به ایجاد آسیبهایی به کلیه و ناراحتی آزوتمی 74] و هماتوریا[75] میشود.
بزرگ شدن غده پروستات در آزمایش فیزیکی با انگشت قابل حس میباشد. و با آزمایش و لمس غده از طریق رکتوم معمولا میتوان وضع و ابعاد بزرگ شدن غده پروستات را فهمید. وقتی غده نرم باشد علامت این است که التهاب عفونی غده، خوشخیم است ولی اگر غده پروستات سفت و سنگی باشد معمولا احتمال ورم پروستات سرطانی و بدخیم میرود. توجه شود که این آزمایش را حتما باید پزشک متخصص انجام دهد و هیچ فرد دیگری مجاز به این کار نیست.
روش درمان
در روش پزشکی رسمی درمان بزرگ شدن خوشخیم پروستات(BPH) معمولا از طریق خارج کردن ادرار جمع شده در مثانه با گذاردن سوند و کاتتر، استفاده از هورمونهای استروژنیک، ماساژهای مخصوص پروستات، تراشیدن پروستات از
ص: 53
داخل و یا در آخر جراحی باز پروستات میباشد.
معمولا در این روش، عمل جراحی آخرین و یا به عبارت دیگر درمان ریشهای برای ناراحتی پروستات تلقی میشود درحالیکه ممکن است منتج به عوارض ناخواسته بدی شود. ولی در مکتب طبیعت درمانی و گیاه درمانی برای درمانBPH ، از روشهای طبیعی جایگزین بدون عوارض جانبی استفاده میشود و این روشها در جهان امروز خیلی مورد توجه بیماران قرار گرفته است و بین انواع روشهای طبیعی از روش درمان با رژیمهای غذایی و داروهای گیاهی بیشتر از سایر روشها استقبال میشود. ناراحتیBPH معمولا در برابر مصرف خوراکی زینک و برخی اسیدهای آمینه، و چربیهای اساسی و سلنیوم و پروستا گلاندینها عکس العمل مثبت نشان میدهد.
تحقیقات علمی جدید نشان میدهد که بین انواع گیاهان، عصاره میوه گیاه سابال یا خود میوه به صورت خام دارای آثار درمانی جالبی در مورد این ناراحتی است.
سابال چیست؟ مختصری درباره شناخت سابال
سابال درختچهای است کوتاه که به انگلیسیSaw Palmetto و یا با اسامی دیگر چونSabal وSerenoa و به فرانسویSabal گفته میشود.
گیاهی است از خانواده نخلهاPalmaceae . نام علمی آنSerenoa repens یاSerenoa serrulata میباشد.
مشخصات
این درختچه دارای تاج بزرگی متشکل از برگهای دراز به طول حدود 60 سانتیمتر تا یک متر است که از طرفین یک رگبرگ اصلی به شکل بادبزن خارج شده، نوک آنها تیز و تیغی میباشد. میوههای آنکه مصرف دارویی دارد به رنگ قرمز مایل به قهوهای سیر تا سیاه است و همچنین چین خورده و درازی آن حدود 2- 1 سانتیمتر و قطر آن حدود 1 سانتیمتر است.
ص: 54
این گیاه بومی هند غربی و سواحل اقیانوس در امریکای شمالی است که از کارولینای شمالی تا فلوریدا گسترش دارد. این درختچه به عنوان گیاهی زینتی در گلخانههای اروپا و سایر مناطق دنیا نیز کاشته میشود.
ترکیبات شیمیایی
میوه درختچه سابال دارای حدود 5/ 1 درصد چربی با عطر میوهای است که مملو از استرولها[76] و گلوکوزیدهای آن بوده و به علاوه دارای انواعی از اسیدهای چرب اشباع شده و اشباع نشده نظیر کاپریک اسید[77]، کاپریلیک اسید[78]، کاپروایک اسید[79]، لاوریک اسید[80]، اولئیک اسید[81] و پالمیتیک اسید[82] میباشد. اسیدهای چرب موجود در میوه سابال شامل حدود 63 درصد روغن است و بقیه اتیل استر[83]، استرولها، و مقداری نیز از ترکیبات کاروتنی 84]، لیپاز[85]، قندها و تاننها میباشد.
خواص- کاربرد
عصارهای که از چربی میوههای درختچه سابال به دست میآید دارای خاصیت دارویی جالبی است که برای درمان ناراحتیهای تناسلی و مجاری ادرار بسیار مؤثر است و بعلاوه نیروبخش و تونیک است که برای تقویت بدن مفید است. این عصاره قابل حل در چربی نه تنها به میزان قابل توجهی برای درمانBPH مؤثر است بلکه برای تقویت بدن و همچنین تحریک فعالیتهای تخمدان نیز مؤثر است.
میوههای درختچه سابال سالیان دراز است که از امریکا به اروپا صادر میشود و برای درمان بزرگ شدن خوشخیم پروستات، رفع ناراحتیهای جهاز تناسلی،
ص: 55
سرماخوردگی، نزله و ناراحتی مجاری ادرار به کار میرود. این میوهها معمولا برای درمان ضعف بیضهها و رفع نارساییهای جنسی و فعال کردن تمایلات جنسی در ردها تجویز میشوند.
در مورد نازایی زنان و همچنین برای ازدیاد شیر مادران مؤثر است. و بعلاوه برای ناراحتیهای عادت ماهیانه دردناک که به علت عدم هماهنگی با ارگانهای تناسلی پدید میآید، مفید است. این میوه بیشترین تأثیر درمانی را بر روی ناراحتی پروستات و بزرگ شدن خوشخیم آن دارد.
چگونگی تأثیر میوه سابال در مقابله باBPH
تحقیقات علمی نشان میدهد که مواد چرب این میوهها و بخصوص قسمت استرولهای موجود در چربی میوه سابال عامل اصلی این آثار مفید در درمانBPH است.
در مورد علت اصلی ایجاد تورم خوشخیم پروستات یک نظریه این است که این ناراحتی در اثر تراکم هورمون جنسی مردانه 86] در غده پروستات به وجود میآید و این ماده تستوسترون در داخل پروستات به ترکیب قویتری به نام دیهایدرو تستوسترون 87] تبدیل میشود و وجود این ترکیب اخیر باعث تکثیر و ازدیاد غیر عادی سلولها شده که منجر به بزرگ شدن خوشخیم غده پروستات میشود.
تحقیقات دانشمندان نشان داده است که مواد محلول در چربیهای میوه سابال از تبدیل دی هایدرو تستوسترون به تستوسترون جلوگیری مینماید و در عین حال مانع اتحاد ماده دی هایدرو تستوسترون با سلولهای پروستات و گیرندههای سلولی میشود.
یک آزمایش که در مؤسسه تحقیقاتی تغذیهKent در واشنگتن به عمل آمده گویای اثر شفابخش این گیاه است. در گزارش این آزمایش اعلام شده است که مردی
ص: 56
65 ساله از بیماران مبتلا به بزرگ شدن دردناک شدید خوشخیم غده پروستات به این مؤسسه مراجعه مینماید و اظهار میدارد که پزشک معالج او توصیه کرده است که باید غده پروستات او جراحی میشود. معاون مؤسسه که از کارشناسان معروف این مؤسسه است ابتدا برای او رژیم غذایی شامل روغن کتان که دارای چربیهای اساسی بسیار مفید است تجویز میکند و بعلاوه توصیه میکند که دوبار در روز هربار 30 میلیگرم از ترکیبات زینک به نامZinc picolinate استفاده کند. پس از 6 ماه تورم غده پروستات مرد نصف میشود. سپس، به علت اینکه قدرت درمانی این رژیم بیشتر از این نبود پزشک مؤسسه به او توصیه نمود که از عصاره میوه سابال استفاده کند. آن مرد پس از مدت کوتاهی کاملا شفا یافت و ابعاد غده به اندازه ابعاد طبیعی آن رسید و دیگر هیچ ناراحتی از این جهت نداشت.
اغلب تحقیقات مربوط به کاربرد دارویی سابال در اروپا انجام شده است و آزمایشهای متعددی که روی صدها بیمار شده هم متفقا نتیجه مثبت شفابخش میوه سابال را تأیید نمودهاند. بعلاوه خیلی جالب است که تا به حال هیچگونه عوارض جانبی از مصرف این گیاه دیده نشده است و در حال حاضر اعتقاد دانشمندان پزشکی جایگزین بر این است که میوه سابال یکی از مؤثرترین داروهای طبیعی در درمان بزرگ شدن خوشخیم پروستات میباشد.
ص: 57